Του Γιώργου Λαλόπουλου *
Η λέξη τεχνολογία (technology) αποτελείται από τον συνδυασμό των λέξεων τέχνη (=δημιουργία) και λόγος (=ιδέα). Ορίζεται ως το άθροισμα των τεχνικών, των δεξιοτήτων, των μεθόδων ή/και των διαδικασιών που αξιοποιούνται και χρησιμοποιούνται κατά την παραγωγή αγαθών, προϊόντων ή υπηρεσιών για την βελτίωση της ζωής του ανθρώπου ή για την επίτευξη βασικών στόχων κατά την επιστημονική έρευνα. Τα τελευταία χρόνια υπάρχει μια τάση η έννοια της τεχνολογίας να αναφέρεται μόνο στην υψηλή τεχνολογία ή/και στην τεχνολογία υπολογιστών, αν και κατά βάση δεν περιορίζεται μόνο σε αυτούς τους τομείς. Για παράδειγμα, όσο μπορεί να είναι τεχνολογία ένα διαστημικό σκάφος, ένας τρισδιάστατος εκτυπωτής, ένα ηλεκτρικό αυτοκίνητο ή ένα δίκτυο υπολογιστών, άλλο τόσο μπορεί να είναι και ένα τυπικό ανοιχτήρι για μπουκάλια. Συχνά, το αντικείμενο της τεχνολογίας με πρακτικό όφελος δεν είναι προϊόν επιστημονικής έρευνας, αλλά αποτέλεσμα τυχαίας ανακάλυψης.
Η τεχνολογία καλύπτει ένα ευρύ πεδίο: έχει συσχέτιση με τη γνώση (know – how) και τη χρήση εργαλείων και τεχνικών, καθώς και με το πως αυτή επηρεάζει τη ικανότητα ενός είδους να ελέγχει το περιβάλλον του και να προσαρμόζεται σ’ αυτό. Στην ανθρώπινη κοινωνία, η τεχνολογία συνδυάζει τις έννοιες της επιστήμης (science) και της μηχανικής (engineering), αν και διάφορα τεχνολογικά επιτεύγματα προηγούνται χρονολογικά και των δύο αυτών εννοιών. Η τεχνολογία μπορεί να αναφέρεται σε υλικά αντικείμενα που χρησιμοποιούνται από την ανθρωπότητα, όπως μηχανές, λογισμικό ή σκεύη, αλλά επίσης μπορεί να περιλαμβάνει ευρύτερα θέματα, μεταξύ των οποίων συστήματα, μεθόδους οργάνωσης και τεχνικές.
Σημαντικό ρόλο σε όλη την εξέλιξη της χρήσης της τεχνολογίας από τον άνθρωπο, από την μετατροπή των φυσικών πρώτων υλών, όπως ο πυριτόλιθος ή πυρόλιθος σε απλά εργαλεία μέχρι τα σύγχρονα τεχνολογικά επιτεύγματα έπαιξε ένα βασικό χαρακτηριστικό του ανθρώπου: η παρατηρητικότητα.
Σε μια εποχή ταχύτατης ανάπτυξης της τεχνολογίας, όπως αυτή που διανύουμε, ένας από τους πιο σημαντικούς στόχους της εκπαίδευσης πρέπει να είναι η εξοικείωση του μαθητή – και κατ’ επέκταση του μέσου πολίτη – με την τεχνολογία, ανεξάρτητα από τις μελλοντικές επαγγελματικές επιλογές του. Η τεχνολογική εκπαίδευση μπορεί να βοηθήσει ώστε να αντιμετωπισθεί το κενό που υπάρχει μεταξύ της εξάρτησης από την τεχνολογία αφενός όλων των διαστάσεων της σύγχρονης ζωής και της έλλειψης σχετικών ικανοτήτων και γνώσεων αφετέρου.
Η τεχνολογική εκπαίδευση συμπεριλαμβάνει και την αξιοποίηση των υπολογιστών και του διαδικτύου (internet), για τη συλλογή και επεξεργασία πληροφοριών που αποτελούν τη βάση για την επίλυση οποιοδήποτε τεχνολογικού προβλήματος. Αυτό συμβαδίζει με τις απαιτήσεις της εποχής μας, στην οποία με την έκρηξη της γνώσης, ιδιαίτερα στον τομέα της τεχνολογίας, ο καθηγητής δεν είναι δυνατό να αποτελεί την μοναδική πηγή πληροφόρησης, όπως στα παραδοσιακά μαθήματα που κατά κανόνα διδάσκει ένα περιορισμένο αριθμό σελίδων, τις ίδιες για χρόνια, τις οποίες υποχρεώνονται συνήθως να αποστηθίσουν οι μαθητές. Έτσι, στο μάθημα της τεχνολογίας, ο καθηγητής παίζει τον ρόλο του μάνατζερ – οργανωτή της εκπαιδευτικής διαδικασίας, ο οποίος διευκολύνει τους μαθητές στην επίλυση τεχνολογικών προβλημάτων στην πράξη. Ο ρόλος του, επομένως, είναι πιο δύσκολος συγκριτικά με τον ρόλο του στα παραδοσιακά μαθήματα που διδάσκονται «εκ του ασφαλούς» με περιορισμένη και συγκεκριμένη ύλη, διότι στις περισσότερες περιπτώσεις «εκ των πραγμάτων» μαθαίνει και ο ίδιος. Δεδομένου ότι η τεχνολογία είναι άπειρη και αλλάζει ταχύτατα, η οποιαδήποτε επιλογή για διδασκαλία συγκεκριμένης ύλης θα ήταν χωρίς σημασία, αφού θα αποτελούσε ένα απειροελάχιστο ποσοστό της διαθέσιμης τεχνολογικής γνώσης. Έτσι, στο μάθημα της τεχνολογίας δεν διδάσκεται συγκεκριμένη ύλη, αφού και η όποια επιλογή συγκεκριμένης προς διδασκαλία ύλης θα ήταν αυθαίρετη και δεν θα κάλυπτε τους στόχους του μαθήματος.
Με βάση τα παραπάνω, προβλέπεται η εφαρμογή εκπαιδευτικών διαδικασιών μέσω των οποίων οι μαθητές μελετούν διάφορα τεχνολογικά προβλήματα, κατασκευάζουν διάφορα τεχνολογικά προϊόντα χρησιμοποιώντας μια ποικιλία εργαλείων και υλικών, καθώς και τεχνικά σχέδια, γράφουν τεχνικές εκθέσεις σχετικά με τις κατασκευές τους και σε τελικό στάδιο κάνουν παρουσιάσεις στην τάξη, αξιοποιώντας το ευρύτερο δυνατό φάσμα πηγών πληροφόρησης από το περιβάλλον τους, συμπεριλαμβανομένου και του internet.
Στο παραπάνω πλαίσιο, μεγάλη σημασία έχουν οι κατασκευές των μαθητών και ιδιαίτερα αυτές που επιτελούν κάποιες λειτουργίες, δείχνοντας έτσι στην πράξη την εφαρμογή συγκεκριμένων κανόνων και αρχών των Θετικών Επιστημών, όπως είναι η Φυσική, η Χημεία, τα Μαθηματικά κλπ. Τέτοια παραδείγματα αποτελούν ένα αυτοκίνητο που κινείται, μια ανεμογεννήτρια ή ένας ανεμόμυλος, των οποίων τα πτερύγια περιστρέφονται, ένα ηλιακό σπίτι με φωτοβολταϊκά πάνελ και επαναφορτιζόμενη μπαταρία που λειτουργεί ως ανιχνευτής σκότους, ένα ρομποτικό χέρι, ένα ελικόπτερο με περιστρεφόμενο έλικα, ένα απλό ηλεκτρικό κύκλωμα, ένα περιστρεφόμενο καρουσέλ, ένας ηλιακός ανεμιστήρας, ένα ηλεκτρικό κουδούνι, κλπ.
Τα αποτελέσματα του μαθήματος της Τεχνολογίας Γυμνασίου είναι τα εξής:
α) Η αναζήτηση και εύρεση τεχνολογικών πληροφοριών και η εφαρμογή τους στην πράξη. Επειδή πολλές φορές, ό,τι έχουμε σχεδιάσει σε θεωρητικό επίπεδο δεν λειτουργεί αμέσως, αλλά ύστερα από μια η περισσότερες τροποποιήσεις ή βελτιώσεις, παρέχεται έτσι η ευκαιρία στους μαθητές να προσαρμοστούν και εξασκηθούν κατ’ επέκταση και στην αντιμετώπιση των προβλημάτων που εμφανίζονται σε πραγματικές συνθήκες στη ζωή, αναπτύσσοντας έτσι την αντίστοιχη νοοτροπία και τις ανάλογες δεξιότητες.
β) Επειδή στο μάθημα της Τεχνολογίας δεν γίνεται διάκριση με βάση το φύλο, αφού οι κατασκευές ανατίθενται τόσο σε μαθητές, όσο και σε μαθήτριες, έχουμε εξίσωση των 2 φύλων στην τεχνολογία, καταρρίπτοντας έτσι στην πράξη διάφορες αναχρονιστικές θεωρίες.
γ) Με την εκπόνηση κατασκευών στο μάθημα της Τεχνολογίας παρέχεται η ευκαιρία σε άτομα που διαθέτουν ταλέντο και συγκεκριμένες δεξιότητες να τις ανακαλύψουν και να τις αξιοποιήσουν μελλοντικά.
δ) Η κατανόηση των ρυθμών ανάπτυξης της έρευνας και της τεχνολογίας και των ορίων της.
ε) Η εξάσκηση της παρατηρητικότητας και της κριτικής σκέψης των μαθητών, καθώς και της κατανόησης του τρόπου λειτουργίας των πραγμάτων στην πραγματική ζωή.
Από όσα αναλύθηκαν προηγουμένως προκύπτει η μεγάλη σημασία που έχει το μάθημα της τεχνολογίας για τη δημιουργία τεχνολογικά ενημερωμένων ενεργών πολιτών που θα μπορούν να λειτουργήσουν αποτελεσματικά στη σύγχρονη κοινωνία.
George Lalopoulos
Chairman of the Board & CEO at LAGI.PLAN S.A.
Published Dec 20, 2023
